Het ontwerp van de verkeersborden B22 en B23

De verkeersborden B22 en B23 laten fietsers toe door een rood licht te rijden naar rechts of rechtdoor. De borden zijn wel ietwat vreemd: verkeersborden die boven verkeerslichten gaan, en nog opvallender, een vreemd pictogram van een fiets. In dit artikel ga ik na of de oorsprong van dit verkeersbord ontrafeld kan worden.

Belgische borden

Het oorspronkelijk wetsontwerp voorzag in twee onderborden (een wit bord met zwarte letters). De huidige verkeersborden verschijnen in ons land voor het eerst in een amendement van Bert Wollants (N-VA), die ze duidelijker vindt. De omgekeerde driehoek moet er op wijzen dat fietsers nog steeds voorrang moeten verlenen aan andere weggebruikers als ze door het rood rijden.

Dan blijft de vraag waar het pictogram van de fiets (en de gele kleur) vandaan komt. Andere Belgische verkeersborden hebben namelijk andere voorstellingen van de fiets:

In de debatten over het amendement staat het volgende:

Voor de concrete vorm van het bord heeft de spreker inspiratie gezocht in het buitenland. Hij opteert voor een omgekeerde driehoek (voorrangsbord) met een tekening die duidelijk aangeeft dat fietsers op dat kruispunt rechts kunnen afslaan (bord B22) of rechtdoor rijden (bord B23).

Met wat zoekwerk kunnen de borden in andere landen gevonden worden:

In Nederland wordt het aangeduid met een blauw bord met witte letters, met de tekst „rechtsaf voor fietsers vrij”.
Duitsland gebruikt een rechthoekig bord met een groene pijl, waar er een fiets bijstaat indien het enkel voor de fiets geldt.
Frankrijk gebruikt nagenoeg dezelfde borden, maar dan iets kleiner.

Daar Frankrijk dezelfde borden heeft, doet dit vermoeden dat Wollants aldaar zijn inspiratie is gaan halen.

Franse borden

Samengevat is de geschiedenis als volgt:

Sinds 2008 werd in verschillende steden geëxperimenteerd met het concept.
In 2010 werd de mogelijkheid ingeschreven in de wegcode, maar er was nog geen bord voorzien (dat via een ministerieel besluit moet gebeuren).
Op 12 januari 2012 verschijnt het arrêté dat de borden vastlegt (het bord M12).
Later worden de borgen gegeneraliseerd: er zijn nu zeven varianten mogelijk met verschillende pijlen.

In nieuwsberichten uit die tijd blijkt dat de borden overgenomen zijn van de stad Nantes, die ze op grote schaal gebruikt heeft als experiment sinds november 2011.

Daar loopt het redelijk dood. Ik heb (nog) geen documenten of verslagen gevonden waarin het ontwerp van het bord besproken wordt. Echter, foto’s uit nieuwsberichten geven aanleiding tot een nieuwe theorie:

PAN — Figuur 3. Alle door hetzelfde *arrêté* ingevoerde verkeersborden en -lichten (bron: Europe 1)

Daar is op te zien dat de fiets op de borden verdacht veel lijkt op de fiets in de lichten. Waarschijnlijk is daar de oorsprong te vinden: de vorm van de fiets is dikker omdat het ontworpen is als verkeerslicht, en de gele kleur moet een oranje verkeerslicht voorstellen (dat in het Frans ook wel feu jaune genoemd wordt).

Toch blijft dit slechts een theorie. Om uitsluitsel te krijgen zou men contact kunnen opnemen met de stad Nantes om zo in contact te komen met de persoon die ooit dit verkeersbord ontworpen heeft. Wie weet doe ik dat ooit wel, maar voorlopig ben ik tevreden met deze theorie.

Achtergrondinformatie

Het wetsvoorstel dat tot deze wet geleid heeft, werd ingediend in De Kamer op 11 januari 2011. Het was initiatief van vijf socialistische parlementsleden: Anthony Dufrane (PS), Frédéric André (PS), Linda Musin (PS), Karine Lalieux (PS) en Karin Temmerman (sp.a).

Argumenten

De indieners wouden het fietsen aantrekkelijker maken, aangezien uit onderzoeken (van onder andere Test Aankoop) bleek dat fietsers 1/5e van hun reistijd stilstaan voor verkeerslichten. Ook was deze regel al in gevoerd in onze buurlanden (Nederland, Frankrijk, Duitsland) zonder noemenswaardige problemen.

Tegenstanders vonden dat deze manier van werken voor problemen kon zorgen, aangezien dit een uitzondering vormt op het dogma „je moet altijd stoppen voor een rood licht”, maar ook een uitzondering op de hiërarchie van de verkeersignalisatie: een verkeersbord gaat hier boven een verkeerslicht. Daarom was het BIVV (het Belgische Instituut voor Verkeersveiligheid, het huidige Vias) eerder gewonnen om dit aan te geven met speciale verkeerslichten, bv. een knipperend oranje licht dat toelaat dat fietsers doorgaan. Het nadeel van deze aanpak is echter de kostprijs, die veel hoger is dan een verkeersbord hangen.

De eerste wet

Uiteindelijk werd de wet aangenomen als de Wet van 28 december 2011 tot wijziging van het koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg teneinde de fietsers toe te staan in bepaalde gevallen de verkeerslichten voorbij te rijden, gepubliceerd in het Belgische Staatsblad van 3 februari 2012. Dit is een korte wet, en geïnteresseerden kunnen hier een pdf-versie van het staatsblad vinden, waarbij de wet op pagina 7 te vinden is.

Een weetje terzijde: juridisch is dit een opmerkelijke constructie. De wegcode is namelijk voor het grootste deel vastgesteld als een koninklijk besluit. Hier is dus een wet aangenomen, die een koninklijk besluit wijzigt. Daarom dat de wet ook een artikel bevat dat de koning de wet mag wijzigen.

Een verduidelijkende wet

Wat bij de debatten over het originele wetsontwerp al voor opmerkingen zorgde, beroerde nog steeds de gemoederen. De hiërarchie van de signalisatie (dus eerst bevelen van politie, dan verkeerslichten, dan borden, dan de gewone regels) staat namelijk ook in de wegcode, maar is door de originele wet niet aangepast. Men vroeg zich dan af of de verkeersborden wel geldig waren. Dit werd uiteindelijk opgelost met de Wet tot wijziging van artikel 6.3 van het koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg teneinde te voorzien in een afwijking op het algemene voorrangsbeginsel voor de verkeerslichten, in geval van verkeersborden die voorrang verlenen aan de fietsers, die een uitzondering toevoegt voor de borden in kwestie.

Gebruik en toekomst

Het bord wordt steeds meer toegepast. Zo zijn de borden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verplicht vanaf 2018, tenzij er goede redenen zijn om het niet toe te passen. Een wetsvoorstel om dit op federaal niveau ook door te voeren ging echter nergens heen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de val van de regering-Michel I (waar de N-VA uit stapte door het Pact van Marrakesh). De regering-Michel II, die verder ging, viel na slechts tien dagen.

Ondanks dat het Agentschap Wegen en Verkeer origineel geen borden wou plaatsen en enkel met verkeerslichten wou werken, kunnen de borden sinds 2020 ook op de gewestwegen verschijnen. Dit na een positieve evaluatie van onder andere experimenten in Dilbeek, Gent, Haacht, Leuven en Sint-Niklaas.

Tenzij anders aangegeven zijn de afbeeldingen van de verkeersborden afkomstig van Wikipedia.